برگرفته از مجله PNP– شماره مارس 2023
محسن حیدری
پژوهشگر مرکز پژوهشی فناوری‌های باغبانی رویش سبز فردا (پیستاط)
برنامه مدیریت نیتروژن
ماه مارس زمان مناسبی برای مرور برنامه کودی نیتروژنی می‌باشد. چنانکه می‌دانیم در مهم‌ترین دوره رشدی، از اتمام رکود جوانه تا برگ دهی، گیاه از منابع ذخیره‌ای خود استفاده می‌کند. در سال آور تقریباً 30% از نیتروژن در طی رشد بهاره جذب می‌شود و 70 % نیز طی دوره پر کردن مغز جذب می‌شود. در طی دوره رشد میوه میزان جذب نیتروژن مستقیماً به میزان محصول بستگی دارد. در حقیقت شاخص اولیه تأثیرگذار در تقاضای نیتروژن در پسته بارده 10 سال به بالا میزان محصول می‌باشد.
تخمین زده می‌شود که به ازای هر 1000 پوند محصول پسته 28 پوند نیتروژن از خاک جذب می‌شود. همچنین جهت تأمین نیاز رشدی سالانه درختان پسته 25 پوند در ایکر نیتروژن نیاز است. بنابراین تخمین عملکرد بالقوه در ابتدای فصل می‌تواند در مدیریت تصمیم‌گیری مصرف کودهای ازته مؤثر باشد. میزان جذب نیتروژن پس از برداشت قابل‌چشم‌پوشی است.
بااینکه جهت رشد و باردهی باید مقدار کافی نیتروژن تأمین شود، این نکته نیز مهم است که مقدار بیشتر از نیاز توصیه نمی‌شود. اضافه کردن مقادیر زیاد نیتروژن به خاک در ابتدای فصل کمکی به جذب بیشتر آن نمی‌کند مگر اینکه گیاه دارای کمبود باشد. علاوه بر این مصرف مقادیر اضافه نیتروژن باعث مشکلاتی می‌شود. زمانی که نیتروژن زیادتر مصرف شود باعث اثر منفی در جذب سایر عناصر شده و نیز باعث رشد اضافی به‌جای باردهی و نهایتاً کاهش عملکرد می‌شود. مدیریت برنامه نیتروژن می‌بایست شامل آنالیز بافت، خاک و آب شود و اطمینان حاصل شود که مقادیر بالای نیترات به علت مصرف زیاد از حد کودها در خاک تجمع پیدا نکند.
سایر عناصر
میزان جذب پتاسیم نیز در طی مرحله پر کردن مغز بالاست. همانند نیتروژن میزان مصرف پتاسیم می‌بایست منعکس‌کننده میزان خروجی آن باشد و بهتر است هر دو عنصر به یک روش مدیریت شوند و مصرف سالانه جهت جایگزینی با میزان خروجی این عناصر در زمان برداشت منطبق باشد. نیاز سالانه پتاسیم 25 پوند به ازای 1000 پوند محصول تخمین زده می‌شود.
وجود عنصر روی برای رشد گرده، تمایز جوانه گل و تشکیل میوه در پسته لازم است. اگر سطح عنصر روی پایین باشد محلول‌پاشی 2 پوند در ایکر از منبع سولفات روی 36% در مرحله 50% برگ دهی در بهار بسیار مؤثرتر از محلول‌پاشی پاییزه آن است. لازم به ذکر است محلول‌پاشی طی فصل کمک به رفع کمبود در رشدهای جدید می‌کند. عنصر روی غیر متحرک است.
عنصر بور از عناصر ضروری و مهم در گلدهی، زنده‌مانی گرده و تشکیل میوه پسته می‌باشد. تیمار محلول‌پاشی برگی بور نیز بهتر است در بهار انجام شود. جهت رفع کمبودهای جزئی بور، محلول‌پاشی بهاره با استفاده از نسبت 2.5 – 5 پوند سولو بور در 100 گالن آب در مرحله تورم جوانه‌ها توصیه می‌شود. جهت رفع کمبودهای شدید می‌بایست بور از طریق خاک مصرف شود.
به‌طور خلاصه جهت مدیریت تمامی عناصر لازم است هر باغی بسته به سن، خاک، محیط و عملکرد، جداگانه نمونه‌برداری و مدیریت مستقلی داشته باشد. هر باغی می‌بایست مدیریت خاص تغذیه‌ای خود را داشته باشد.
چگونه باید کود دهی نمود؟
آزمایش برگ می‌بایست به‌عنوان کار معمول در باغ انجام گیرد. به‌طور عمومی برای اغلب درختان میوه هر نمونه می‌بایست از سطحی کمتر از 20 ایکر گرفته شود. می‌بایست حداقل 100 برگ از شاخه‌های بدون بار از تعداد 15-20 اصله درخت یکنواخت و از رقم و پایه یکسان گرفته شود. لازم به ذکر است آنالیز برگ به‌تنهایی اطلاعات کافی به‌منظور توصیه کودی به ما نمی‌دهد و لازم است از سایر ابزارها از جمله آنالیز آب‌وخاک نیز بهره جست.
چگونه می‌توان از این اطلاعات به راهنمای مدیریت تغذیه‌ای جدید دست‌یافت؟
کاربرد عناصر وقتی‌که 4 اصل زمان، منبع ، مقدار و محل مناسب رعایت شود کارایی بیشتری خواهند داشت. کود دهی می‌بایست در زمان مطابق با زمان جذب درخت، از تمامی منابع کودی(کودهای شیمیایی، کمپوست، کود دامی،گیاهان پوششی و آب آبیاری)، مقدار موردنیاز مطابق با نیاز درخت و در محل مناسب ( منطقه توسعه ریشه‌های فعال) انجام شود.
زمانی که علائم کمبود مشاهده می‌شوند خسارت به محصول شما واردشده است. درنتیجه کنترل مداوم باغ کلید اصلی است. استفاده هوشمندانه از آنالیز بافت گیاه، خاک و آب و نیز آگاهی از شرایط جاری باغ و تاریخچه مزرعه در افزایش عملکرد و کاهش هدر رفت کودها کمک خواهد نمود.
